کارکرد تشبیه در فضاسازی رمان سمفونی مردگان

تشبیه، یکی از آرایه‌های بیانی است که با ادّعای همانندی میان دو یا چند امر، علاوه بر تصویرگری در شکل خُرد، در بُعد کلان و در ضمن بررسی بافت کلّی یک اثر، می‌تواند میزان و محکی برای سنجش میزان خلاقیت نویسنده یا شاعر در طرح این همانندی‌ها باشد. نگاهی به ادبیات داستانی معاصر و بررسی نقش تشبیه در رمان فارسی، بر این امر صحّه می‌گذارد که در رمان، بر‌خلاف شعر، اثر‌گذاری تشبیه از واحد جمله فراتر می‌رود و اگر به‌صورت کلّی و در ارتباط با تمام پیکرۀ اثر، مورد بررسی قرار گیرد، مفاهیم حاصل از آن‌ می‌تواند به منتقدان آثار داستانی در شناخت ژانر اثر و سبک نویسنده کمک کند. رمان سمفونی مردگان یکی از آثار برجستۀ دهۀ شصت به شمار می‌آید که پس از گذشت چند دهه، هنوز هم مورد توجّه خوانندگان قرار می‌گیرد. بررسی تشبیه‌های این اثر و نقش آن‌ها در فضاسازی رمان، تأیید‌کنندۀ این معناست که با داستانی تراژیک و فضایی اندوه‌بار مواجه هستیم. بررسی گزاره‌های تشبیهی این رمان نشان می‌دهد که حدود 73 درصد از این جملات، القاگر عواطفی از نوع رکود، درماندگی، تنهایی، ترس، غم و اندوه، خشونت،ناامیدی و میل به فنا و نیستی هستند که در پدید آوردن ساختار تراژیک اثر، سهم عمده‌ای بر عهده دارند.